ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး က်ဆံုးခေရ နွစ္(၂၂၉) ႏွစ္ေျမာက္ ၀မ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္

 (ျဖစ္ပ်က္ခရ ရခိုင္ရို.ဘ၀ ၊ ျဖစ္ပ်က္နီရ ေအနိကာလ ရခိုင္ရို.ဘ၀)

(၁) သဇင္ပန္းခိုင္ တျမိဳင္ျမိဳင္ ရခိုင္ဘုရားေပါင္း(၆၃၅၂ရ၅၅)

ရခိုင္.ဌာနီ လျခမ္းျမီက ရခိုင္ျပည္တ၀န္း ျမင္လီတိုင္းမာ ဘုရားစာတီ ေပါမ်ားလီေရ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ရ ကမ္းျခီလွက ၾကက္ပ်ံမက် စည္ကားလီခ အယင္ေခတ္က လျခမ္းျမီလွ ..........။
ေဒခ်ိန္ကာလ ေရာက္လို.လာခ ေပါျပည္.လီခ စာတီလွတိ ပ်က္စီးယိုယြင္း ဆက္ပ်က္ယြင္းပင္ ရီညွိေရာင္တက္ မြဲျပာဆက္ဗ်ာလ္ ေထြနားတစ္စု ေက်ာက္ပံုစုတိ ေဒနားတစ္စု အစုစုရို. မြဲျပာဆက္က် ဆက္က်ယင္းပင္ ရင္ကြဲနာက် ျဖစ္နီရ ...........။

(၂) ဘားဘူဟိယင္.ဆန္ဟိယင္. ၊ ဒိုင္းက်ီဟိယင္. ရီဟိယင္.

အယင္အခ်ိန္ ရာေထာင္ခ်ိန္က ရခိုင္ျပည္ၾကီး ႏိုင္ငံၾကီးကား အစားဆန္ရီ ေပါျပည္.လီေရ ရခိုင္.ကမ္းျခီ သႏၱာျမီက ရခိုင္ရို.စန္း နတ္ၾကငွန္းပိုင္ ရႊီေရာင္၀င္း၀င္း စပါးခင္းတိ ျပည္.လို.နီခ ရကၡပူရ တိုင္းဓည .........။
ေအခ်ိန္ကာလ ပစၥကၡမာ စပါး၀မ္းစာ ျပည္.တင္းမလာလို. ႏိုင္ငံရပ္ျခား တိုင္းတစ္ပါးကို မိ၀ီးဖ၀ီး ဆြီမ်ိဳး၀ီးဗ်ာလ္ ေဖသာဒဂၤါး ရဖို.လားလို. ထြက္ခြာလားရ ရခိုင္ရို.ဘ၀ ကြ်န္ဘ၀နန္. သက္ဆက္ယက္ပင္း ဆက္ယက္ပင္းပင္ ရင္တြင္းေဟာင္းေလာင္း ၀မ္းေဟာင္းေလာင္းနန္. ငတ္ျပတ္နီရ ငတ္နီရ ........။


(၃) ဥၾသရီေသာက္ ရခိုင္ျပည္မာ ထီးနန္းေပ်ာက္ (၁၁၄၆)

ရခိုင္သကၠရာဇ္ ျပန္လို.စစ္ေက တစ္ေထာင္.တစ္ရာ ေလးဆယ္ေျခာက္ခု လကားျပာသိုလ္ ဆုတ္မာခုႏွစ္ခု နိကားစနီ ေရာက္လို.လာခ တစ္ခ်ိန္ခါက ျဖစ္ပံုပ်က္တိ ေလာကငရဲ ၀ဋ္ဆင္းရဲကို ေရာက္လားခေရ ရကၡိတႏြယ္ ရခိုင္ရို.ေလ .........။
ေဒနိကာလ သုညဘ၀နန္. ထီးသွဥ္းနန္းသွဥ္း ပ်က္သွဥ္းသံုည ထိုသံုး၀ရို. မုန္းတိုင္းလဗြီ ထခလီပိုင္ ဒုကၡဆင္းရဲ သြီးအိုင္ထဲက ေအာ္ဗ်ာလ္က်ြီးသံ ပပြတ္ညံဗ်ာလ္ ျဖစ္နီခရ ရခိုင္ရို.ဘ၀ " အိမ္ရာတိုင္စင္ လလဲ.စင္ဗ်ာလ္ " ျဖစ္ခကတ္စြာ သိကတ္ယင္.လား သိယင္.လား .......။
ခရစ္သကၠရာဇ္ ရြီလို.စစ္ေက ႏွစ္ကားေထာင္ေက်ာ္ ခုနွစ္ရာနန္. ဆယ္ကားရွစ္ဆယ္ စြန္း၀ယ္ေလးခု လကားဒီဇမ္ဘာ နိမာသံုးဆယ္.တစ္ ေရာက္လို.လတ္ေတ အခ်ိန္ကာလ ျဖစ္ပံုပ်က္မာ နယ္ခ်ဲ.အမ်ိဳး ပေဒသရာဇ္မ်ိဳးနန္. သြီးမစစ္မ်ိဳးတိ ၀င္ဗ်ာလ္လုယက္ တိြလူသတ္ဗ်ာလ္ ေျမာက္ဦးနန္းျမီ ရာဇျမီကို မီးေလွာင္တိုင္သြင္း ျပာပံုဆင္းေယာင္ တထြတ္ၾကြီဗ်ာလ္ လုပ္ခကတ္ေတ လုပ္ခေရ ...........။
ေျမာက္ဦးထီနန္း ၾဟိွဖက္လွမ္းေက အျပင္တံတိုင္း ကာဗ်ာလ္သိုင္းေရ ရီက်ံဳးႏြံက်ံဳး က်ဳံးတိေျခာက္ရို. ထားခကတ္ေတ က်ဳးံမာအေျခာက္ ျပင္လယ္ေခါင္ေအာက္မာ ရခိုင္ေခါင္းျပတ္ စုပံုထပ္ဗ်ာလ္ ထားခကတ္ေတ ေအနိတြင္ေခၚ ေခါင္းပံုျပင္၀ယ္ သြီးပင္လယ္ၾကီး အတိစီးခ ထိုအခ်ိန္ကာလ ရခိုင္ရို.ဘ၀ ျဖစ္ပံုပ်က္တိ .......... ။
ေအနိအခ်ိန္ မ်က္ေမွာက္ခ်ိန္ေလ. သူေလ.ကြ်န္ျဖစ္ ငါေလ.ျဖစ္ဗ်ာလ္ သက္ဆက္လို.နီ ျဖစ္ပ်က္နီေရ ငါရို.ဘ၀ ျဖစ္ပံုပ်က္တိ ေျပာင္းျပန္လွန္ေမ လွန္ကတ္ေမ ရိုးေတာင္ျခီကို ျပန္ကတ္ေမ ျဗိန္းေစာင္တီးေက ညီကတ္ေမ လက္တိဆက္ဗ်ာလ္ လားကတ္ေမ ျဗိန္းေစာင္တီးေက လာကတ္ေ၀ .............။

(၄) တင္း၀ါးပန္းခိုင္ တျမိဳင္ျမိဳင္ ရခိုင္လူသီအေလာင္း(၇၄၅၂၇၅၅)

ရခိုင္ျပည္ၾကီး ရင္စည္တီးဗ်ာလ္ မီးေလွာင္တိုက္သြင္း ဖ၇ိုးဖရာပ်က္ယြင္းပနာ အၾဟွိအေနာက္ ေတာင္နန္.ေျမာက္ကို ျခီဦးတည္ရာ သက္ခ်မ္းသာရာကို ထြက္ဗ်ာလ္ျဗီးေက ေထြမာတစ္စု ေဒတစ္စုနန္. ကရားငါးပါး ျဖစ္ဗ်ာလ္လားကတ္ မိ၀ီးဖ၀ီး သြီးခ်င္း၀ီးခ ျဖစ္ကတ္ရေရ ယင္းခ်ိန္ကာလ ရခိုင္ရို.ဘ၀ " ကမ္းနားသစ္ပင္ " ျဖစ္ခေရ ...........။
" က်ဴပင္ကိုခုတ္ က်ဴငုတ္မက်န္ေစနဲ. " လတ္ လူငယ္လူၾကီး တာမရြီးပဲ တိြေရလူခြတ္ ဘီလူးမြတ္ရို. မိ့မအေခ် မေတြေ၀ပဲ ပို.ခသီတြင္း ျဖစ္ပ်က္ဆင္းက ကာလငရဲ ၀ဋ္ငရဲကို က်ခကတ္ေတ ရကၡိတအႏြယ္ ရခိုင္ရို.ေလ ........။
ရခိုင္.ပင္လယ္ နက္ေမွာင္လီေက အလွမ္းက်ယ္ေျပာ ပင္လယ္ေတာမာ ေလာင္းၾကီးေလာင္းေခ် အသြယ္သြယ္ရို. ပျပည္.စီဗ်ာလ္ ဟိခလီေရ ယင္းအခ်ိန္ကာလ ျဖစ္အပ်က္မာ မုန္းတိုင္းလဗြီ ထျပန္လီေက ေလာင္းၾကီးေလာင္းေခ် အသြယ္သြယ္ရို. ျမဳပ္ဗ်ာလ္ကြယ္ေပ်ာက္ သီတြင္းေရာက္ခ ရြီတြက္မရ ယင္းအခ်ိန္ခါက ........။
အစာရီစာ ငတ္ျပတ္လာလို. ဒုကၡဆင္းရဲ ၀ဋ္ငရဲမာ သီခတစ္ဖန္ ဟိလီျပန္ေရ ေရဂါကပ္ဆိုး မႊီန္ဗ်ာလ္ထိုးလို. အသက္ပီးခ ျဖစ္ပံုပ်က္တိ ယင္းအခ်ိန္ကာလ ရခိုင္ရို.ဘ၀ ........။
ရိုးမေတာင္တန္း သြယ္ဗ်ာလ္တန္းေရ ေတာၾကီးေတာင္ၾကီး ေဟမ၀ႏၱာၾကီးကို ထြက္ဗ်ာလ္ျဗီးလား ေက်ာ္လို.လားေရ အဖြဲ.အစု အစုစုရို. သားရဲတြင္းလက္ ေရာက္လားကတ္ေတ ျဖစ္ခကတ္ရ ယင္းအခ်ိန္က ဒုကၡဆင္းရဲ ၀ဋ္ငရဲ၇ို. က်ခထက္ပက္ ေရာက္လားခေရ ရခိုင္၇ို.ေလ ဘ၀ေလ ..........။
ေဒအခ်ိန္ေအဂု မ်က္ေမွာက္ျပဳမာ နီရာဌာန အသီးသီးက ရခိုင္လူမ်ိဳး ကမၻာ.ရြာတစ္ရိုးက ရကၡိတႏြယ္ ရခိုင္.ႏြယ္ရို. ရခိုင္စည္ၾကီး ျဗိန္းေစာင္တီးေက ရိုးေတာင္ျခီကို လာကတ္ေ၀ လက္တိခ်ိတ္ဗ်ာလ္ ညီကတ္ေမ ......... ျဗိန္းေစာင္တီးေက ညီကတ္ေမ ..... ရိုးေတာင္ျခီမာ ဆံုကတ္ေမ ......။

(မွတ္ခ်က္ ။ ။ ရခိုင္.ႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး အခ်ဴပ္အခ်ာ က်ဆံုးလခေရနိ နွစ္ (၂၂၉) ႏွစ္ေျမာက္ ၀မ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္အနီနန္. အကိုၾကီး ၊ အကိုလတ္ ၊ အကိုေခ် ၊ အေမၾကီး ၊ အေမလတ္ ၊ အေမေခ် ၇ို.တိနန္. ညီေခ် ၊ ညီမေခ် ၊ တူေခ် ၊ တူမေခ်တိနန္. ေနာင္လာေနာင္သား မ်ိဳးဆက္သစ္ေခ်တိ သိစီဖို.အတြက္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတိ ဇာပိုင္ဘ၀က အသက္တိကို ဖက္နန္.ထုပ္ဗ်ာလ္ျဗီးခကတ္ရေလလို.ဆိုစြာကို မွတ္ထားခ ၊ ဖတ္ထားခ ၊ ၾကားဖူးနား၀ တိကို ျပန္ပနာ မွ်၀ီပီးလိုက္ျခင္းျဖစ္ပါေရ။
ယင္းအခ်ိန္ကာလက ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ၾကီးအတြက္ အသက္ကိုပဓာနမထားပဲ ခုခံကာကြယ္ခကတ္ေတ ရခိုင္.သူရဲေကာင္းၾကီးတိနန္. ရခိုင္ျပည္သူ/သားတိအပါအ၀င္ ေဒအျဖစ္အပ်က္တိကို ေျပာခကတ္ေတ ဆိုခကတ္ေတ ၊ ပို.ခ်ခကတ္ေတ အဖီးသွ်င္ အဖီးမ ၊ အဒါ၇ို.တိနန္. အဖိုးသွ်င္ အေဘာင္သွ်င္ရို.တိ ၊ အၾကီးမ၇ို.နန္. ဘၾကီး(ဘ၈်ီး) ၀ရီး၇ို.တိကိုပါ လက္ဆယ္ျဖာထိပ္မာမိုးဗ်ာလ္ ဇီတင္ၾဟိွခိုးလိုက္ပါယင္.၊ ေကာင္းရာသု၈တိကိုေရာက္ကတ္ပါလီ ၊ ေရာက္လီရာဘံုဘ၀တိကနီပနာ မိသားစုတိက ပီးေရအမွ်အတမ္းတိကိုေလ.ရလီကတ္ျပီးေက သာဓုေခၚႏိုင္ကတ္ပါလီ .....။)

တက္တိုးေမာင္(ျမိဳ.ေဟာင္း)